西廂記第一本:張君瑞鬧道場雜劇
Đề mục chung
Rể giường Đông, cậu Trương phè phỡn.
Mái chùa Nam, sư Bản tu hành.
Trên thềm Bắc, bà bày tiệc ngọc.
Dưới Mái Tây, cô đợi trăng thanh.
Phần Thứ Nhất
Bà lớn vườn xuân truyền mở cửa,
Oanh Oanh đêm vắng lẻn dâng hương.
Con Hồng nhỏ ra vào tin tức,
Cậu Trương mê quấy rối đàn trường.
西廂記 第一本 第一 | I.1 Gặp gỡ |
楔子
[外扮老夫人上開] 老身 姓鄭,夫主姓崔,官拜 前朝相國,不幸因病告 殂。只生得個小女,小 字鶯鶯, 年一十九歲, 針指女工,詩詞書算, 無不能者。老相公在日 ,曾許下老身之侄----乃鄭 尚書之長子鄭恆 ----為妻。 因俺孩兒父喪未滿,未 得成合。又有個小妮子 ,是自幼伏侍孩兒的, 喚做紅娘。一個小廝兒 ,喚做歡郎。先夫棄世 之後,老身與女孩兒扶 柩至博陵安葬;因路途 有阻,不能得去。來到 河中府,將 這靈柩寄在 普救寺內。這寺是先夫 相國修造的,是則天娘 娘香火院,況兼法本長 老又是俺相公剃度的和 尚;因此俺就這西廂下 一座宅子安下。一壁寫 書附京師去,喚鄭恆來 相扶回博陵去。我想先 夫在日,食 前方丈,從 者數百,今日至親則這 三四口兒,好生傷感人 也呵!(01) [仙呂][賞花時]夫主京師 祿命終,子母孤孀途路 窮;因此上旅櫬在梵王 宮。盼不到博陵舊家, 血淚灑杜 鵑紅。 今日暮春天氣,好生 困人,不免喚紅娘出來 分付他。紅娘何在?[旦( 人來)扮紅見科][夫人雲]你 看佛殿 上沒人燒香呵, 和小姐散心耍一回去來 。[紅雲]謹依嚴命。[夫人 下][紅雲]小姐有請。[正旦 扮鶯鶯上] [紅雲]夫人著俺 和姐姐佛殿上閒耍一回 去來。[旦唱] [么篇]可正是人值殘春 蒲郡東,門掩重關蕭寺 中;花落水流紅,閒愁 萬種,無語怨東風。[並 下] (02) 第一折 [正末扮張生騎馬引僕 上開] 小生姓張,名珙, 字君瑞,本貫西洛人也 ,先人拜禮部尚書,不 幸五旬之 上,因病身亡 。後一年喪母。小生書 劍飄零,功名未遂,游 於四方。即今貞元十七 年二月上旬,唐德宗 即 位,欲往上朝取應,路 經河中府過。蒲關上有 一故人,姓杜名確,字 君實,與小生同郡同學 ,當初為 八拜之交。後 棄文就武,遂得武舉狀 元,官拜征西大元帥, 統領十萬大軍,鎮守著 蒲關。小生就望哥哥 一 遭,卻往京師求進。暗 想小生螢窗雪案,刮垢 磨光,學成滿腹文章, 尚在湖海飄零,何日得 遂大志也 呵!萬金寶劍 藏秋水,滿馬春愁壓繡 鞍。 [仙呂][點絳唇]游藝中原 ,腳跟無線、如蓬轉。 望眼連天,日近長安遠 。(03) [混江龍]向《詩》《書 》經傳,蠹魚似不出費 鑽研。將棘圍守暖,把 鐵硯磨穿。投至得雲路 鵬程九萬裡, 先受了雪 窗螢火二十年。才高難 入俗人機,時乖不遂男 兒願。空彫蟲篆刻,綴 斷簡殘編。(04) 行路之間,早到蒲津 。這黃河有九曲,此正 古河內之地,你看好形 勢也呵! [油葫蘆]九曲風濤何處 顯,則除是此地偏。這 河帶齊梁,分秦晉,隘 幽燕;雪浪拍長空,天 際秋雲卷; 竹索纜浮橋 ,水上蒼龍偃;東西潰 九州,南北串百川。歸 舟緊不緊如何見?卻便 似駑箭乍離弦。 [天下樂]只疑是銀河落 九天;淵泉、雲外懸, 入東洋不離此徑穿。滋 洛陽千種花,潤梁園萬 頃田,也曾 泛浮槎到日 月邊。(05) 話說間早到城中。這 裡一座店兒,琴童接下 馬者!店小二哥那裡?[ 小二上雲]自家是這狀元 店裡小二哥。 官人要下 呵,俺這裡有乾淨店房 。[末雲]頭房裡下,先撒 和那馬者!小二哥,你 來,我問你:這裡有甚 麼閒散心處?名山勝境 ,福地寶坊皆可。[小二 雲]俺這裡有座寺,名曰 普救寺,是則天皇後香 火院,蓋 造非俗:琉璃 殿相近青霄,捨利塔直 侵雲漢。南來北往,三 教九流,過者無不瞻仰 ;則除那裡可以君子 游 玩。[末雲]琴童料持下響 午飯!俺到那裡走一遭 便回來也。[僕雲]安排下 飯,撒和了馬,等哥哥 回家。 [下] (06) [法聰上]小僧法聰,是 這普救寺法本長老座下 弟子。今日師父赴齋去 了,著我在寺中,但有 探長老 的,便記著,待 師父回來報知。山門下 立地,看有甚麼人來。[ 末上雲] 卻早來到也。[見 聰了,聰問雲] 客官從何 來?[末雲]小生西洛至此 ,聞上剎幽雅清爽,一 來瞻仰佛像,二來拜謁 長老。敢問長老在麼? [ 聰雲]俺師父不在寺中, 貧僧弟子法聰的便是, 請先生方丈拜茶。[末雲] 即然長老不在呵,不必 吃茶; 敢煩和尚相引, 瞻仰一遭,幸甚![聰雲] 小僧取鑰匙,開了佛殿 、鐘樓、羅漢堂、香積 廚、盤桓一會, 師父敢 待回來。[做看科] [末雲]是 蓋 造得好也呵!(07) [村裡迓鼓]隨喜了上方 佛殿,早來到下方僧院 。行過廚房近西,法堂 此,鐘樓前面。游了洞 房,登了寶 塔,將回廊 繞遍。數了羅漢,參了 菩薩,拜了聖賢。(08) [鶯鶯引紅娘拈花枝上 雲]紅娘,俺去佛殿上耍 去來 。[末做見科]呀!正 撞著五百年前風流業冤 。 [元和令]顛不刺的見了 萬千,似這般可喜娘的 龐兒罕曾見。則著人眼 花撩亂口難言,魂靈兒 飛在半天。 他那裡盡人 調戲嚲著香肩,只將花 笑拈。(09) [上馬嬌]這的是兜率宮 ,休猜做了離恨天。呀 ,誰想著寺裡遇神仙! 我見他宜嗔宜喜春風面 ,偏、宜貼 翠花鈿。 [勝葫蘆]則見他宮樣眉 兒新月偃,斜侵入鬢邊 。[旦雲]紅娘,你覷:寂寂僧 房人不到,滿階苔襯落花 紅.[ 末雲]我死也!未語前先 靦腆,櫻桃紅綻,玉粳白露, 半晌恰方言。 [么篇]恰便似嚦嚦鶯聲 花外囀,行一步可人憐 。解舞腰肢嬌又軟,千 般裊娜,萬般旖旎,似 垂柳晚風前。(10) [紅雲]那壁有人,咱家 去來。[旦回顧覷末下][末 雲]和尚,恰怎麼觀音現 來?[聰雲]休胡說,這是 河中 府崔相國的小姐。[ 末雲]世間有這等女子, 豈非天姿國色乎?休說 那模樣兒,則那一對小 腳兒,價值百 鎰之金。[ 聰雲]偌遠地,他在那壁 ,你在這壁,繫著長裙 兒,你便怎知他腳兒?[ 末雲]法聰,來,來, 來 ,你問我怎便知,你覷 : [後庭花]若不是襯殘紅 ,芳徑軟,怎顯得步香 塵底樣兒淺。且休題眼 角兒留情處,則這腳蹤 兒將心事傳 。慢俄延, 投至到櫳門兒前面,剛 那了上步遠。剛剛的打 個照面,風魔了張解元 。似神仙歸洞天,空餘 下楊柳煙,只闕得鳥雀 喧。(11) [柳葉兒]呀,門掩著梨 花深院,粉牆兒高似青 天。恨天,天不與人行 方便,好著我難消遣, 端的是怎留 連。小姐呵 ,則被你兀的不引了人 意馬心猿? [聰雲]休惹事,河中開 府的小姐去遠了也。[末 唱] [寄生草]蘭麝香仍在, 佩環聲漸遠。東風搖曳 垂楊線,游絲牽惹桃花 片,珠簾掩映芙蓉面。 你道是河中 開府相公家 ,我道是南海水月觀音 現。(12) 「十年不識君王面, 始信嬋娟解誤人。」小 生便不往京師去應舉也 罷。[覷聰雲]敢煩和尚對 長老說知, 有僧房借半 間,早晚溫習經史,勝 如旅邸內冗雜,房金依 例拜納,小生明日自來 也。 [賺煞]餓眼望將穿饞口 涎空咽,空著我透骨髓 相思病染,怎當他臨去 秋波那一轉!休道是小 生,便是鐵 石人也意惹 情牽。近庭軒,花柳爭 妍,日午當庭塔影圓。 春光在眼前,爭奈玉人 不見,將一座梵王宮疑 是武陵源。[並下] (13) |
Cảnh thứ I. — Trong biệt thự họ Thôi
BÀ LỚN. — (cùng Oanh Oanh, Con Hồng, cậu Hoan cùng ra) Nói: — Già đây họ Trịnh, Ông lớn tôi ngày trước họ Thôi, làm chức Tướng quốc trong triều, chẳng may mắc bệnh vừa mới mất. Chúng tôi hiếm, chỉ được có con Oanh Oanh đây là gái, năm nay mười chín tuổi: Thơ, từ, tính, viết, thêu, dệt, nữ công, nó đều thông thạo cả. Lúc Ông lớn tôi còn, đã hứa gả nó cho Trịnh Hằng, cháu gọi tôi bằng cô, con cả ông Thượng Trịnh. Vì dở tang nên nó còn chưa cưới! Con bé này tên gọi con Hồng, hầu hạ con tôi từ nhỏ. Còn thằng Hoan đây là con nuôi Ông lớn tôi. Ông lớn tôi mất, mẹ, con tôi đưa linh cữu về quê nhà ở Bác Lăng. Nhưng đường sá trắc trở, còn chưa đi được ngay. Đến đây là phủ Hà Trung, hãy đem linh cữu quàn <*I.1.01*> tạm trong chùa Phổ Cứu. Chùa này là công đức của đức bà Vũ Tắc Thiên hạ sắc cho xây dựng. Sư cụ trong chùa là Pháp Bản, vốn là một nhà sư thế thân cho Ông lớn tôi. Vì thế nhà tôi có làm một lớp nhà riêng ở phía Tây chùa, có thể tạm ở được. Một mặt tôi viết thư vào Kinh, gọi Trịnh Hằng ra đưa cả nhà vào Bác Lăng. Nghĩ như lúc Ông lớn tôi còn, bàn ăn khoát thượng, người hầu kể trăm. Thế mà bây giờ ruột thịt chí thân, chẳng qua chỉ quanh quẩn có vài, ba đứa này! Ai mà dễ cầm lòng thương cảm. (01) Hát: Biết chăng ông dưới suối vàng? Con côi, vợ góa, bước đường chông gai! Quê nhà thăm thẳm phương trời, Xe châu hãy tạm gác ngoài cửa Không. Tưới hoa, lệ đẫm giọt hồng! Hôm nay chiều trời cuối xuân, thấy mệt người quá! Con Hồng xem vườn trước có vắng, đưa cô ra đứng chơi một lúc cho giải trí, đi con! CON HỒNG. — Dạ! OANH OANH. — Hát: Bơ vơ đất khách xuân tàn! Lạnh lùng, chùa vắng tam quan chặt cài! Nhuộm hồng nước chảy, hoa rơi... Sầu riêng trăm mối, ngậm ngùi gió Đông. (Bà lớn cùng các vai vào cả) (02) Cảnh thứ II. — Trên đường bờ sông Hoàng Hà CẬU TRƯƠNG. — (cùng hề ra) Nói: — Tôi họ Trương tên Củng, tự là Quân Thuỵ. Quê nhà ở Tây Lạc. Cha tôi trước, Thượng Thư bộ Lễ. Còn tôi, công danh chưa đạt, du học bốn phương. Hôm nay là thượng tuần tháng hai năm thứ 17 niên hiệu Trinh Nguyên. Tôi vào Kinh để nay mai dự kỳ thi Hội. Tôi có người bạn cũ họ Đỗ tên Xác, tự là Quân Thực, cùng tôi cùng huyện, cùng học, lại từng kết nghĩa anh em <*I.1.02*>. Về sau anh tôi bỏ văn học võ, thi đậu Võ Trạng Nguyên, hiện cầm mười vạn quân đóng giữ Bồ Quan, lĩnh chức Chinh Tây Nguyên soái. Giờ tôi hãy sang thăm anh tôi một chuyến. Rồi hãy vào Kinh, cũng chẳng muộn gì. Nghĩ như tôi: song huỳnh án tuyết, nghiệp văn chương học đã nên tài! Vậy mà: bèo dạt, mây trôi, chí hồ hải bao giờ cho đạt, a? Vỉa: Sông thu cất giấu gươm thần! Buồn xuân đè nặng mấy lần yên thêu! <*I.1.03*> Ngâm: Chút nợ cầm thư trả chửa xong! Chỉ nào buộc được gót hoa bồng? Trời xa, xa thật nhìn còn thấy! Thăm thẳm Trường An mỏi mắt trông! (03) Hát: Dùi mài kinh sử bao công! Làm thân con mọt sách, long đong thôi có ra gì! Đất trường thi, ngồi đã nhẵn lì! Mực mài, nghiên sắt mòn đi mấy phần? Đường mây chín vạn, muốn chen chân, Mười năm án tuyết <*I.1.04*> phải nhọc nhằn sớm trưa! Chí to, thời không gặp, bằng thừa! Tài cao, người thế chẳng ưa, cũng hèn! Chắc đâu không tủi bút thẹn nghiên, Văn chương rẻ giá, sách đèn uổng công. (04) Nói: Đường đi đã đến bên Hoàng Hà rồi đây! Trông mà coi: hình thế mới đẹp làm sao! Hát: Cả chín khúc là đâu chưa kể, Riêng chốn này hình thế đã hiên ngang! Chẹn U, Yên, ngăn Tần, Tấn, rẽ Tề, Lương, Bề hiểm trở thật khôn lường, hiếm có. Lớp sóng bạc ngất trời tung vỗ, Mây chiều thu khép mở không thường! Dịp cầu xanh trước bến nghênh ngang, Rồng mặt nước nhẹ nhàng uốn khúc! Suốt Nam, Bắc, Đông, Tây đổ dốc, Ngang trăm sông mà dọc chín châu! <*I.1.05*> Con thuyền ai thấp thoáng về đâu, Lìa cánh nỏ, ruổi mau tên mới bắn! Sông Ngân mới từ Trời sa xuống hẳn? Nguồn treo cao, cao tận chín tầng trên! Bể Đông đường ấy đã quen, Thấm muôn cánh ruộng, tưới nghìn thức hoa! Muốn vin cành quế cung Nga, Buông chèo đường ấy biết là có nên? (05) Cảnh thứ III. — Trước quán trọ CẬU TRƯƠNG. — Nói chuyện thế mà đã vào tới trong thành. Cửa hàng trông mới lịch sự sao? Hề đâu! Dắt ngựa đây! Chủ quán đâu? Chủ quán? CHỦ QUÁN. — (ra) Bẩm quan! Chính nhà cháu là chủ cái quán Trạng Nguyên này! Mời Quan vào nghỉ chân! Quán nhà cháu có phòng nằm sạch sẽ lắm! CẬU TRƯƠNG. — Nếu thế, dọn cho trọ vào hạng nhất. Bác quán! Lại tôi hỏi: ở đây có chỗ nào chơi cho giải trí không? CHỦ QUÁN. — Miền nhà cháu đây có tòa chùa Phổ Cứu là công đức của đức bà Vũ Tắc Thiên. Chùa làm lộng lẫy lắm: các khách quan qua lại, ai cũng phải vào xem... Bẩm quan! Chỉ có đấy là đáng vào chơi hơn cả. CẬU TRƯƠNG. — Hề đâu! Xếp hành lý vào, tháo yên cương cho ngựa! Ta sang chơi bên ấy một lát. HỀ. — Dạ! (vào cả) (06) Cảnh thứ IV. — Chùa Phổ Cứu, bên vườn hoa họ Thôi PHÁP THÔNG. — (ra) Tiểu tôi là Pháp Thông, học trò cụ Pháp Bản chùa Phổ Cứu. Hôm nay cụ tôi đi làm chay vắng, dặn tôi ở lại chùa, có ai đến thì nhớ về bạch cụ. Nào! Tôi thử ra ngoài cửa đứng, xem có ai đến không nào! CẬU TRƯƠNG (ra) Ngâm: Đường quanh, lối vắng đi vào, Cỏ hoa cửa Phật đón chào khách chơi. — Này, đã đến chùa rồi đây! (cúi chào Pháp Thông) PHÁP THÔNG. — A di đà Phật! Thầy mới ở đâu lại chơi? CẬU TRƯƠNG. — Tôi là người Tây Lạc, qua đây nghe tiếng chùa ta là một nơi thắng cảnh, nên vào đây trước là lễ Phật, sau nữa hầu thăm sư cụ. PHÁP THÔNG. — Sư cụ tôi vắng. Tôi là đồ đệ, tên gọi Pháp Thông. Xin mời thầy vào phương trượng xơi nước! CẬU TRƯƠNG. — Sư cụ vắng thì thôi xin cũng đừng cho uống nước. Phiền sư ông dẫn cho đi vãn cảnh một lượt thôi. PHÁP THÔNG. — A di đà Phật! CẬU TRƯƠNG. — (vãn cảnh): — Chùa làm đẹp thật! (07) Trên điện Phật dạo chơi đã hết, Dưới phòng tăng xem biết đã tường. Trước mặt, kìa là gác chuông, Này nơi nhà tổ, nọ buồng cơm chay! Hành lang dạo đó đây hồ khắp, Vào động rồi, lên tháp xa trông... Phật tiền khấn vái đã xong, Xem bà Mụ Thiện, lễ ông Thánh Hiền. (08) — Kìa lại còn một tòa chùa nữa! Để tôi sang vãng cảnh một thể! PHÁP THÔNG. — (nắm áo cậu Trương giữ lại) — Ấy chết! Bên ấy là biệt thự nhà quan Thôi Tướng Quốc. Xin thầy ở lại đây thôi! CẬU TRƯƠNG. — (nhác trông thấy Oanh Oanh và con Hồng thơ thẩn ở vườn hoa) Ví không duyên nợ kiếp xưa. Kiếp này hồ dễ tình cờ xui nên! Mắt trông kể vạn, kể nghìn, Con người đẹp thế, đã nhìn thấy ai! Mắt hoa miệng những nghẹn lời, Thần hồn tôi đã lưng trời bay xa! Nói năng đùa cợt mặt ta! <*I.1.06*> Nghiêng vai chỉ bứt bông hoa mỉm cười! (09) Phải chăng đây là cảnh Bồng Lai? <*I.1.07*> Sao tôi lại gặp con người thần tiên! <*I.1.08*> Trâm hoa cài lệch một bên, <*I.1.09*> Mặt xuân mừng, giận càng nhìn càng say. Mày in trăng mới xinh thay, <*I.1.10*> Cong cong bên mái tóc mây rườm rà! Sượng sùng miệng chửa nói ra, Răng là ngọc chuốt, môi là son tươi. Lâu lâu mới nói nên lời, Véo von oanh hót bên ngoài lớp hoa! OANH OANH. — Hồng ơi! Ta đi vào trong bà đi! CẬU TRƯƠNG: Chân tay mềm mại nõn nà, Bước đi êm ả, trông mà thấy yêu! Dịu dàng yểu điệu trăm chiều, Như cành liễu trước gió chiều thướt tha. (10) (Oanh Oanh cùng con Hồng vào) Cánh hồng rải lối bước qua, Bụi thơm in vết hài hoa rành rành! Kể chi khoé mắt long lanh, Chân đi cũng đã hữu tình với ai! Dùng dằng bước một bước hai, Khuất mành mới thật đôi nơi cách trùng. Rõ ràng như thế, phải không? Bảo sao tôi chẳng trong lòng mê tơi! Gót tiên cách nẻo trần ai, Bâng khuâng phong cảnh vắng người buồn tanh! Buồn trông khói liễu xanh xanh! Buồn nghe đàn sẻ trước mành xôn xao! (11) Vườn hoa lê, đóng lúc nào! Tường cao, cao quá! kể cao bằng trời! Trách trời sao chẳng chiều người? Làm khuây chẳng được! Đứng lười không đang! Nghĩ hươu, tính vượn <*I.1.11*> trăm đường. Hương lan còn thoảng, tiếng vàng đã xa. Gió lay cành liễu la đà... Tơ hồng vướng vít cánh hoa tơi bời! Rèm châu lấp lánh mặt người! Nuốt thầm nước bọt! Trông hoài nẻo xa! Ai bảo dinh quan Tướng phủ Hà? Tôi thì rằng: chính chùa thờ đức phật bà Quan Âm. <*I.1.12*> (12) Mai đây gió bắt mưa cầm, Bệnh tương tư sẽ đau ngầm tận xương. Hại thay cặp mắt như gương, Liếc ai trong lúc bàng hoàng quay đi! Dẫu người sắt đá tri tri, Dễ cầm lòng chẳng say mê được nào! Trước sân hoa, liễu xinh sao! Trời trưa bóng tháp thu vào tròn xoe! Cảnh xuân rực rỡ bốn bề, Mà con người ngọc đi về nơi nao? Cảnh Phật đây mà hóa nguồn Đào! <*I.1.13*> (13) |
No comments:
Post a Comment